تقریبا تمام افراد در طول زندگی خود دچار بیماری حرکت (motion sickness) می‌شوند ولی این مشکل به ویژه در کودکان به طور شایع بروز می‌کند.

* بیماری حرکت در اثر تناقض میان پیام‌های دریافت شده به وسیله مغز از چشم‌ها و پیغام‌هایی که از اعضای تعادلی بدن (یعنی دستگاه دهلیزی گوش داخلی) به مغز می‌رسند ایجاد می‌شود و با گیجی، خستگی و تهوع همراه است.

در هنگام مسافرت با اتومبیل، گوش داخلی، حرکت را حس می‌کند ولی در صورتی که در حال نگاه کردن به داخل اتومبیل یا مطالعه کتاب باشید، چشم‌هایتان، اتومبیل را ساکن تلقی می‌کنند. در نتیجه، این پیام‌های متناقض به مغز می‌رسند و به دلیل وجود تضاد میان پیام‌ها، مغز نتیجه می‌گیرد که یکی از این دو پیام، «توهم» ناشی از خوردن ماده سمی است و برای دفع این ماده مرکز استفراغ را تحریک می‌کند و استفراغ روی می‌دهد. شبیه همین تضاد در مسافرت با هواپیما یا کشتی و قایق ایجاد می‌شود. همچنین بعضی از پزشکان معتقدند که حس تعادل بدن از طریق مناطق حساسی به نام «نقاط برانگیزاننده» واقع در گردن انتشار می‌یابد. این مسأله می‌تواند منجر به بروز بیماری حرکت شود.

عوامل روانی مانند اضطراب در زمینه مسافرت، یا استرس نیز می‌توانند باعث بیماری حرکت شوند. بعضی از افراد نسبت به دود اتومبیل حساس‌اند و در اثر استشمام آن دچار تهوع می‌شوند.

چگونه فرد مبتلا به بیماری حرکت می‌تواند به بهبود خود کمک کند؟

* با وارد آوردن فشار سخت بر روی نقطه پریکاردیوم ۶ (P6) به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه. این نقطه که در طب سوزنی مورد استفاده قرار می‌گیرد، دو بند انگشت بالای اولین چین مچ دست، (به طرف بازو)، در امتداد و خط انگشت سوم انگشت حلقه) واقع است. فشار دادن این نقطه را می‌توان در دست دیگر نیز تکرار کرد. این کار را می‌توان در صورت لزوم، و در هر زمان انجام داد و برای کودکان نیز بی‌خطر است.

* با نگاه کردن به افق در هنگام مسافرت.

* در صورت امکان، با باز کردن پنجره و تنفس و عمیق و آهسته.

* با خوردن زنجبیل یا نعناع، قبل از مسافرت و در طول آن.

درمان‌های مرسوم

* داروهای مختلفی برای کاهش علایم بیماری حرکت در دسترس قرار دارد که بعضی از آنها را می‌توان به صورت بدون نیاز به نسخه تهیه نمود. مصرف آنتی‌هیستامین‌هایی مانند سیکلیزین، پیش از مسافرت به پیشگیری از تهوع کمک می‌کند. بعضی از آنتی‌هیستامین‌های خوراکی مانند هیوسین را می‌توان به طور ایمن، در کودکان بالای ۴ سال نیز مصرف نمود.

برچسب‌های پوستی حاوی هیوسین در بعضی از افراد موجب پیشگیری از تهوع می‌شوند. این برچسب‌ها اثر طولانی‌مدت دارند ولی باید چند ساعت قبل از مسافرت مورد استفاده قرار بگیرند و نباید آنها را در زیر ۱۰ سالگی به کار برد.

احتیاط

داروهای مورد استفاده در بیماری حرکت ممکن است موجب خواب‌آلودگی و تاری دید شوند؛ در صورت و

رانندگی یا کار با ماشین‌آلات از مصرف آنها خودداری کنید.

درمان تغذیه‌ای

* مصرف غذاهای حاوی سدیم زیاد، مانند گوشت‌های نمک‌سود، چیپس ذرت، چیپس سیب‌زمینی و آجیل شور، باهواپیما زدگی (نوعی از بیماری حرکت که در اثر پرواز با هواپیما ایجاد می‌شود) در ارتباط است. همچنین مصرف غذاهای پرپروتئین مانند لبنیات و کنسرو گوشت نیز می‌تواند موجب افزایش احتمال هواپیمازدگی شود. خودداری از مصرف غذاهای مزبور از چند ساعت قبل از مسافرت می‌تواند موجب جلوگیری از بروز هواپیمازدگی و سایر انواع بیماری حرکت شود.

* زنجبیل و نعناع، از ترکیبات سنتی ضدتهوع هستند و می‌توان از آنها برای پیشگیری و درمان بیماری حرکت استفاده کرد بدون اینکه عارضه‌ای ایجاد شود. خوردن زنجبیل متبلور یا قطره نعناع، قبل از مسافرت یا در طول آن؛ و یا نوشیدن چای زنجبیل یا نعناع، پیش از مسافرت نیز مفید است.

هومیوپاتی

* از بعضی داروهای هومیوپاتی در درمان بیماری حرکت استفاده شده است. بهتر است درمان، در روز قبل از مسافرت و نیز به صورت یک دور دیگر، بلافاصله قبل از زمان مسافرت انجام شود.

طب سوزنی

* وارد کردن سوزن‌های مخصوص طب سوزنی در نقاط مخصوص (واقع در جلوی هر دو ساعد در نقاط P6 که قبلا توضیح داده شد) از اثر ضدتهوع و ضدگیجی بر خوردار است. فشار دادن نقطه P6 نیز در تهوع ناشی از بیماری حرکت، مصرف داروها (مانند داروهای مخصوص شیمی‌درمانی یا بیهوشی) و تهوع دوران بارداری مفید واقع می‌شود. قبل از مسافرت و نیز در صورت ادامه تهوع، در طول مسافرت باید از فشار دادن نقطه P6 استفاده کرد.

درمان با استفاده از کار بر روی بدن

* نقاط برانگیزاننده، نقاط حساسی در عضلات هستند که موجب بروز درد یا ناراحتی در محل خود و نیز در نقاط دورتر بدن می‌شوند. نقاط برانگیزاننده به ویژه در عضلاتی که از پشت گوش تا استخوان جناغ ادامه دارند می‌توانند موجب بروز علایم گیجی و /یا بیماری حرکت شوند. این نقاط با طب سوزنی و نیز با وارد کردن فشار با دست و با روش‌های کشش به وسیله متخصصان استئوپاتی یا متخصصان ماساژدرمانی، فیزیوتراپی یا کایروپراکتیک قابل غیرفعال‌سازی است.

بازآموزی تنفس

* ممکن است بیماری حرکت در اثر اضطراب و تنش همراه با آن تشدید شود. بنابراین احتمال دارد بتوان با آرام‌سازی و بازآموزی الگوی تنفس صحیح، بیماری حرکت را کاهش داد. بررسی‌های بالینی نشان داده‌اند که با یادگیری شل کردن شانه و گردن و تنفس عمیق با دیافراگم، به جای قسمت فوقانی قفسه سینه می‌توان به تحمل بهتر بیماری حرکت کمک کرد.

درمان‌های روان – تنی

* آموزش اتوژنیک (autogenic training) به گروهی متشکل از ۶ تمرین کلامی گفته می‌شود که به آرامش ذهن کمک می‌کند و ممکن است با استفاده از آن، نشانه‌های بیماری حرکت را به ویژه در صورتی که اضطراب و تنش علت ایجاد آن باشند کنترل کرد.

* آیا بازی‌های ویدیویی و یا بازی با کامپیوتر می‌تواند موجب تهوع شود؟

بله. در بیماری شبیه به بیماری حرکت که به دنبال بازی با کامپیوتر، بازی‌های ویدیویی یا بازی‌های شبیه‌سازی شده (simulation games) بروز می‌کند، علایمی شبیه به بیماری حرکت وجود دارد. این بیماری که به آن simulation sickness گفته می‌شود با دورتر نشستن از صفحه تلویزیون یا مانیتور کامپیوتر و نیز پس از مدتی مشاهده تصاویر گرافیکی ایجادکننده گیجی و تکرار بازی‌های کامپیوتری، به دلیل عادت کردن مغز برطرف می‌شود.