علائم تب روماتیسمی شامل موارد تب، خستگی، بی‌حالی، درد مهاجر مفاصل که از مفصلی به مفصل دیگر می‌رود، استفراغ، تهوع، تعریق، درد قفسه سینه، تنگی نفس، صدای غیرطبیعی در معاینه قلب، حرکات غیرقابل‌کنترل دست‌وپا، رفتار عجیب و خندیدن ناگهانی هستند.

اگر این علائم را در کودک یا نوجوان خود مشاهده کردید، همگی علامت‌های بیماری تب روماتیسمی هستند که باید نسبت به آن آگاهی داشته باشید. برای اطلاع از علت تب روماتیسمی و درمان آن ادامه مطلب را مطالعه فرمایید.

تب روماتیسمی یک بیماری سیستمیک است که به‌راحتی قابل‌پیشگیری است. پیک سنی تب روماتیسمی پنج تا پانزده سال است.

قبل از شروع تب روماتیسمی یک عفونت گلو ایجاد می‌شود. در واقع علت تب روماتیسمی همین عفونت گلو است. اگر گلوی شما با باکتری به نام استرپتوکوک بتاهمولیتیک گروه A عفونی شود، باید سریعاً آن را درمان کنید و در صورت عدم درمان مناسب در دو درصد افراد بعد از دو تا چهار هفته ممکن است تب روماتیسمی دیده شود.

بیشتر بخوانید: فشارخون بالای ریه چه علتی دارد؟

علت اینکه بعد از عفونت گلو تب روماتیسمی ایجاد می‌شود چیست؟

بدن ما در برابر عوامل عفونی مختلف آنتی‌بادی تولید می‌کند. آنتی‌بادی بر علیه عامل عفونی گلو، می‌تواند به‌اشتباه به سلول‌های دریچه قلبی بدن خودمان نیز حمله کند. این حمله اشتباه موجب آسیب دریچه قلبی بعد از عفونت گلو می‌شود. اگر آنتی‌بیوتیک سریع و به‌موقع به بدن برسد، بدن آنتی‌بادی بر علیه میکروب تولید نمی‌کند و هیچ حمله‌ای به دریچه قلبی اتفاق نمی‌افتد. علت اینکه این آنتی‌بادی به دریچه قلب نیز حمله می‌کند شباهت بالای ساختاری دریچه قلبی با دیواره باکتری استرپتوکوک بتاهمولیتیک است.

روند بیماری تب روماتیسمی چگونه است؟

همان‌طور که گفته شد تب روماتیسمی در نتیجه نوعی باکتری ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً بعد از ابتلا به گلودرد با این باکتری یا تب مخملک ایجاد می‌شود. تب مخملک، نوعی تب به همراه دانه‌های پوستی است که این دانه‌ها از تنه شروع می‌شود و به سمت دست و پاها می‌رود. ویژگی مهم تب مخملک که باعث تشخیص بیماری می‌شود این است که دانه‌های این بیماری کف دست‌وپا را هرگز درگیر نمی‌کند. دانه‌های ریز حاصل از بیماری مخملک، اندکی برجسته قرمزرنگ و کوچک‌اند و اندکی زبر هستند و حالت مخملی به پوست می‌دهند. دور دهان کودک در این بیماری رنگ‌پریده می‌شود، زبان به شکل توت‌فرنگی قرمزرنگ می‌شود.

دانه‌های پوستی در چین‌های پوستی تجمع بیشتری دارد. بعد از یک دوره چندروزه تب این دانه‌ها بهتر می‌شوند. در صورت عدم درمان مناسب تب مخملک و گلودرد با این باکتری، بعد از دو تا چهار هفته عامل میکروبی وارد خون می‌شود. تجمع عامل میکروبی به همراه سلول‌های ایمنی و دفاعی بدن، ممکن است در روند گردش خون بر روی دریچه‌ای از قلب بچسبد. چسبیدن این عوامل میکروبی و سلول‌های ایمنی به‌صورت جوانه‌هایی روی دریچه قلبی، باعث ایجاد نارسایی قلبی می‌شود. این مشکل ممکن است بهبود یابد و یا مزمن شود و سال‌ها باعث تنگی دریچه‌ای شود.

علائم بیماری تب روماتیسمی چیست؟

همان‌طور که از نام این بیماری مشخص است، تب روماتیسمی دو علامت اصلی تب و روماتیسم (التهاب مفصل) دارد. اما به‌جز این علائم، علائم مختلف دیگری نیز ممکن است مشاهده شود که در ادامه ذکر شده است.

تب روماتیسمی علائم مختلفی ایجاد می‌کند. مهم‌ترین علامت آن مشکل دریچه‌ای قلب است. احساس تپش قلب و بالارفتن ضربان قلب، ممکن است به علت همین بیماری باشد.

دومین علامت، ممکن است علامت مفصلی باشد. تب روماتیسمی باعث ایجاد التهاب مفصلی یا آرتریت می‌شود. این التهاب از مفصلی به مفصل دیگر مهاجرت می‌کند. نام دیگر این التهاب آرتریت مهاجر است. التهاب مفاصل بزرگ را درگیر می‌کند و با گرمی و تورم مفصل خود را نشان می‌دهد. کودک دائماً احساس می‌کند درد مفصلی دارد. ممکن است امروز آرنجش درد و تورم داشته باشد و چند روز بعد درد و تورم زانو داشته باشد و به‌این‌ترتیب مدام درد مفصلی مهاجرت می‌کند.

ندول‌های زیر پوستی، برآمدگی‌های کوچک هم‌رنگ پوست هستند که روی ستون فقرات و پشت زانو و جلوی آرنج مشاهده می‌شوند. ندول‌های پوستی در بسیاری از موارد تب روماتیسمی ایجاد می‌شوند و علامتی از این بیماری هستند.

ضایعات قرمزرنگ روی تنه و دست‌وپا به‌نام ارتیم مارژیناتوم، و لرزش دست‌وپا ایجاد حرکاتی به نام کره، علائم اصلی بیماری تب روماتیسمی محسوب می‌شوند.

تب روماتیسمی را چگونه تشخیص می‌دهیم؟

برای تشخیص تب روماتیسمی معیارهایی وجود دارد که در صورت مثبت‌بودن دو مورد از معیار اصلی و یا یک معیار اصلی و دو معیار فرعی، تشخیص ما قطعاً تب روماتیسمی است.

قبل از تشخیص بروز تب روماتیسمی لازم است مطمئن شویم عفونت گلو با باکتری استرپتوکوک بتا بوده است. برای تشخیص این باکتری چهار راه وجود دارد:

• تست مثبت کشت حلق
• تست رپید آنتی‌ژنی مثبت برای باکتری استرپتوکو
• بالارفتن تیتر آنتی‌بادی این باکتری در آزمایش خون
• تب مخملک اخیر

پس برای تشخیص قطعی باید یکی از موارد بالا وجود داشته باشد. درصورتی‌که تشخیص دهید قطعاً کودکتان مبتلا به عفونت گلو با این باکتری بوده است، معیارهای زیر به تشخیص تب روماتیسمی کمک می‌کنند.

معیارهای اصلی تشخیص تب روماتیسمی

کاردیت

صدای قلب غیرطبیعی که توسط پزشک تشخیص داده شود، افزایش ضربان قلب، بزرگ‌شدن قلب در تصویربرداری قفسه سینه

التهاب مفصل یا آرتریت

التهاب و درگیری مفصل، به‌صورت تورم مفصل دیده می‌شود. این تورم، می‌تواند با گرمی و درد مختصر همراه باشد. مشکل مفصلی در تب روماتیسمی به‌صورت مهاجر وجود دارد و مفاصل بزرگ مانند آرنج و زانو و مچ را درگیر می‌کند و درد از مفصلی به مفصل دیگر مهاجرت می‌کند و در یک مفصل ثابت نمی‌ماند.

ندول زیرپوستی

ندول‌های متحرک کوچک که هیچ دردی ندارند، درواقع برآمدگی‌های کوچک هم‌رنگ پوست هستند که در سطح پشتی مفاصل و یا ستون فقرات مشاهده می‌شود. این برآمدگی‌های پوستی می‌تواند علامتی از تب روماتیسمی باشد.

اریتم مارژیناتوم

بخش‌های قرمزی روی ران، تنه و بازوها هستند که حاشیه قرمز اطراف این ضایعات روبه‌رشد است و بزرگ‌تر می‌شود و مرکز آن بدون رنگ باقی می‌ماند.

کره سیدنهام

حرکات عجیب و غیرطبیعی، تکان‌های غیرطبیعی دست و پاها که می‌تواند یک یا دو طرف بدن را درگیر کند.

معیارهای فرعی تب روماتیسمی

• تب
• بالارفتن esr crp در آزمایش خون
• درد مفاصل
• نوار قلب غیرطبیعی
• سابقه تب روماتیسمی قبلی

چگونه تب روماتیسمی را درمان کنیم؟

ضروری‌ترین توصیه برای درمان تب روماتیسمی، استراحت کامل و بی‌تحرکی تا بهبودی کامل است. یکی از ملاک‌های بهبودی بعد از تب روماتیسمی آزمایش خون و بررسی crp در خون است. تا زمانی که عدد crp نرمال نشود باید استراحت مطلق داشته باشید. این استراحت به روند بهبودی کمک بسیاری می‌کند.

درمان به کمک داروی پنی‌سیلین است. اساس درمان تب روماتیسمی، استفاده از پنی‌سیلین است که می‌توان به‌صورت خوراکی پنی‌سیلین ۵۰۰ را با دوز سه بار در روز به مدت ده روز استفاده کرد. در صورت تزریق پنی‌سیلین، تک‌دوز تزریقی کامل‌ترین درمان است و نیاز به تکرار ندارد. درصورتی‌که آلرژی نسبت به داروی پنی‌سیلین دارید می‌توانید با مشورت پزشکتان از آنتی‌بیوتیک‌های جایگزین مانند داروی سفالکسین یا داروی ازیترومایسین استفاده کنید.

مشکلات التهاب قلبی و کاردیت و التهاب مفصل (آرتریت) همگی به کمک داروی آسپیرین درمان می‌شود. تنظیم دوز آسپیرین به عهده پزشک متخصص است. درصورتی‌که مشکل قلبی شدیدتر باشد شاید داروی کورتونی مانند پردنیزولون تجویز شود.

گاهی به دلیل نارسایی شدید قلبی و مشکلات دریچه‌ای شدید ایجاد شده در نتیجه تب روماتیسمی، جراحی برای درمان مشکل دریچه‌ای انجام می‌شود.

برای علائم عصبی مانند حرکات کره (حرکات لرزشی دست و پاها) از داروی اعصاب مانند هالوپریدول، کاربامازپین و والپروات استفاده می‌شود.

آیا بیماری تب روماتیسمی کشنده است؟

درصورتی‌که شدت بیماری قلبی در تب روماتیسمی زیاد باشد، مشکل قلبی مزمن می‌شود. در غیر این صورت در عرض سه ماه تب روماتیسمی بهبود می‌یابد و معمولاً کشنده نیست.

گاهی تب روماتیسمی عود می‌کند. شرایطی مانند ابتلای مجدد به باکتری استرپتوکوک، بارداری و مصرف داروهای پیشگیری از بارداری هورمونی مانند ld و hd ، می‌توانند ریسک عود تب روماتیسمی را بیشتر کنند.

تب روماتیسمی می‌توانند دریچه‌های مختلف قلبی را درگیر کند. بیشترین دریچه‌ای که احتمال درگیری دارد، دریچه میترال قلب است. در صورت آسیب و درگیری دریچه‌ای، این درگیری می‌تواند به‌صورت تنگی دریچه ایجاد شود و این تنگی دریچه به‌مرورزمان موجب مشکلات مختلفی می‌شود که گاهی برای درمان نیاز به انجام عمل جراحی است.

چگونه از ابتلای به تب روماتیسمی پیشگیری کنیم؟

راه اصلی پیشگیری از تب روماتیسمی، درمان مناسب و به‌موقع عفونت گلو یا تب مخملکی است. اگر در صورت ابتلا به این باکتری و مشاهده علائم سردرد یا گلودرد و تب در کودک خود او را سریعاً به پزشک ببرید و درمان پنی‌سیلین دریافت کند، به‌راحتی می‌توانید از ابتلای به تب روماتیسمی جلوگیری کنید.

راه‌های دیر پیشگیری از ابتلا به گلودرد و تب مخملک است. از بردن کودک خود در جمع‌های بسیار شلوغ تاحدامکان خودداری کنید. قبل از غذاخوردن دست کودک خود را با آب و صابون به‌خوبی بشویید و از کودکان مبتلا به بیماری و گلودرد و تب دوری کنید.