کهیر (hives rash یا urticaria یا nettle) به نوعی بثورات به شدت خارش‌دار پوست گفته می‌شود که ممکن است تمام بدن یا فقط یک منطقه از آن را مبتلا سازد. این بیماری معمولا بخشی از یک واکنش آلرژیک است و با برآمدگی‌های قرمز و گاهی سفید مناطقی از پوست مشخص می‌شود. تورم پوست به سرعت (طی چند دقیقه) ایجاد می‌شود و چند دقیقه تا چند ساعت ادامه می‌یابد.

* ممکن است کهیر، همراه با آنژیوادم بروز کند. (آنژیوادم؛ angioedma، نوعی واکنش عروقی است که نواحی عمقی درم یا بافت‌های زیرپوستی یا زیرمخاطی را مبتلا می‌کند و با تورم موضعی ناشی از اتساع رگ و افزایش نفوذپذیری آن همراه است و با برآمدگی‌های پوستی غول‌پیکر مشخص می‌شود). آنژیوادم نیاز به درمان فوری دارد.

* ممکن است کهیر با آنافیلاکسی همراه باشد. آنافیلاکسی (anaphylaxis) واکنش بسیارشدید بدن نسبت به پروتئین بیگانه یا ماده دیگری است که بدن قبلا به آن حساس شده است. این نوع واکنش در اثر آزاد شدن هیستامین، سروتونین و دیگر مواد فعال‌کننده عروق روی می‌دهد و نیاز به درمان اورژانس دارد.

* آزاد شدن هیستامین و سایر مواد از پوست می‌تواند موجب التهاب موضعی شود.

* کهیر در اثر واکنش حاصل از مواجهه با یک ماده خاص، مانند دارو یا غذاهایی مانند آجیل، توت‌فرنگی، صدف و یا مواد آرایشی یا پروتئین حیوانات، یا به دنبال گزش حشره، یا تماس با بعضی از گیاهان مانند گزنه (nettle) ایجاد می‌شود ولی در بعضی موارد نمی‌توان علت مشخصی برای آن پیدا کرد.

* ممکن است استعداد ابتلا به کهیر به طور فامیلی وجود داشته باشد.

* «کهیر فیزیکی» به دنبال افزایش دمای پوست، مثلا در اثر استحمام با آب داغ یا در اثر انجام ورزش، یا در اثر بروز واکنش عاطفی مانند عصبانیت یا استرس ایجاد می‌شود. حتی تماس با نور آفتاب و یا آب ممکن است موجب برانگیختگی کهیر شود.

توجه

در صورت مشاهده علایم آنژیوادم یا آنافیلاکسی در خود یا فرد دیگر، فورا آمبولانس درخواست نمایید.

* آنژیوادم ممکن است همراه با کهیر روی دهد. در آنژیوادم، تورم ناگهانی هر قسمت از بدن، تنگی نفس ناگهانی و سخت شدن ناگهانی تکلم یا بلع بروز می‌کند. در بعضی از موارد آنژیوادم، ممکن است کهیر وجود نداشته باشد. تورم شدید زبان، لب‌ها، پلک‌ها، کف دست و پا و ناحیه تناسلی در حملات شدیدتر وجود دارد.

نکته

گرما، سرما، وارد آمدن فشار بر پوست و عفونت‌هایی مثل هپاتیت B می‌توانند موجب بروز کهیر شوند.

* آنافیلاکسی، واکنشی شدید و بالقوه کشنده است که موجب افت فشارخون، منگی و یا حتی کاهش هوشیاری می‌شود. آنافیلاکسی ممکن است با آنژیوادم، تهوع و استفراغ، خس‌خس ریه و برافروختگی پوست همراه باشد.

* کهیر هنگامی ایجاد می‌شود که دستگاه ایمنی بدن نسبت به محرک خارجی، مانند عامل حساسیت‌زا، به شکلی نامناسب و با رهاسازی پادتن (آنتی‌کر) IgE واکنش نشان دهد. این پادتن، موجب برانگیخته شدن آبشار کمپلمان هیستامین می‌شود و هیستامین تولیدشده بروز ضایعات قرمز کهیری را به همراه دارد.

کهیر به شکل برآمدگی‌های قرمزرنگ حلقوی مشخص می‌شود که گاهی به هم متصل می‌شوند و نواحی متورم سفید و قرمزرنگی را تشکیل می‌دهند که با پوست ملتهب احاطه می‌شوند. معمولا خارش موجود در کهیر شدید است ولی گاهی خارش وجود ندارد.

* عوامل مستعدکننده و برانگیزاننده کهیر عبارتند از: عوامل ژنتیکی؛ حساسیت‌های غذایی، آلرژی نسبت به داروها، نیش حشرات، گیاهان و نور آفتاب.

اقدامات لازم برای تسکین فوری

* محل ضایعه را نخارانید.

* هرچه زودتر یک لوسیون سردکننده (مانند کالامین) را به محل کهیر بمالید.

درمان‌های مرسوم

* ممکن است پزشک در صورت مقاوم یا عودکننده بودن نشانه‌های کهیر، از تست خراش پوستی برای تشخیص عامل زمینه‌ای ایجادکننده کهیر استفاده کند. بیمار ممکن است با تشخیص غذایی که موجب بروز کهیر می‌شود به درمان بیماری به وسیله پزشک کمک کند.

یک نفر از هر ۵ نفر در مقطعی از عمر خود دچار کهیر می‌شود.

* آنتی‌هیستامین‌های خوراکی، مانند لوراتادین ممکن است سریع‌ترین اثر درمانی و پیشگیرانه را به دنبال داشته باشند. این داروها باید به وسیله پزشک تجویز شوند.

احتیاط

بعضی آنتی‌هیستامین‌ها دارای عوارض جانبی هستند. در این‌باره با پزشک مشورت کنید.

درمان تغذیه‌ای

* بعضی موارد کهیر در اثر حساسیت غذایی یا واکنش به افزودنی‌ها؛ مانند مواد رنگی، طعم‌دهنده‌ها، نگهدارنده‌ها و آسپارتام ایجاد می‌شود. با شناسایی و حذف این مواد می‌توان به برطرف شدن کهیر کمک نمود.

* مصرف ویتامین C که دارای اثر ضد هیستامینی است ممکن است موجب بهبود کهیر شود.

* مصرف کوئرکتین (querectin) که نوعی بیوفلاوونوئید است، آزاد شدن هیستامین از ماست‌سل‌ها (mast cells) را که نوعی سلول ایمنی هستند کاهش می‌دهد و از این طریق موجب بهبود کهیر می‌شود.

احتیاط

قبل از مصرف توام ویتامین C با آنتی‌بیوتیک‌ها یا وارفارین، یا مصرف توام کوئرکتین و داروی فلودیپین (ضد آنژین صدری)، با پزشک مشورت کنید.

هومیوپاتی

* مطالعات به عمل آمده نشان داده‌اند که کهیرها به نحو بسیار خوبی به درمان هومیوتراپی پاسخ می‌دهند.

گیاه‌درمانی غربی

* محل ابتلا، دفعات بروز شدت نشانه‌های کهیر (نشانه‌هایی مانند گرم شدن، تورم و خارش)، سرنخ‌های درمان گیاهی کهیر هستند. به ویژه در مواردی که عامل برانگیزاننده خارجی قابل تشخیصی وجود ندارد، متخصص گیاه‌درمانی باید به مواد زیر توجه نماید: وجود سایر نشانه‌های آلرژیک ناشی از حساسیت غذایی و تب یونجه؛ علایم مسمومیت؛ رژیم غذایی ضعیف و یبوست؛ عفونت مزمن؛ علایم اختلال عملکرد دستگاه گوارش، شامل کمبود ترشح اسید معده؛ و وضعیت ذهنی و روانی فرد مبتلا به ویژه وجود تحریک‌پذیری عصبی و اضطراب مزمن.

* نشانه‌های بیماری بیشتر به طور داخلی درمان می‌شوند ولی لوسیون‌ها و کرم‌ها نیز به درمان کمک می‌کنند.

* تقریبا در تمام موارد، متخصص گیاه‌درمانی به تجویز داروهای کمک‌کننده به وضعیت گوارش، متابولیسم کبد و سم‌زدایی اقدام می‌کند.

احتیاط

قبل از مصرف داروی گیاهی، به ویژه در صورتی که از داروی دیگری استفاده می‌کنید، با متخصص گیاه‌درمانی مشورت نمایید.

طب سوزنی

* طب سوزنی برای درمان کهیر حاد و مزمن مورد استفاده قرار گرفته است. اگرچه کارآزمایی‌های همه‌جانبه و تصادفی‌شده تحت کنترل در زمینه تأثیر طب سوزنی در درمان کهیر انجام شده ولی گزارش‌های موردی با کیفیت خوب حاکی از تأثیر ارزشمند درمان مزبور بوده‌اند. معمولا در ابتدا باید درمان طب سوزنی به مدت ۶ تا ۸ هفته (و هفته‌ای یک بار) به منظور تصحیح عدم تعادل موجود در جریان انرژی از نصف‌النهارها (meridians) صورت گیرد. سپس هر یک یا سه ماه یک بار به منظور حفظ تعادل مناسب درمان را تکرار می‌کنند.

* درمان فوری موارد شدید کهیر یا آنژیوادم یا آنافیلاکسی چیست؟

در موارد حاد و شدید، به ویژه در صورت وجود مشکل تنفسی یا تورم لب‌ها و زبان، باید تزریق آدرنالین (اپی‌نفرین) ۱: ۱۰۰۰۰۰ به وسیله پزشک انجام شود.