زهرا علی‌اکبری – مریم فکری: واردات خودرو در این سال‌ها به یکی از مهمترین مسائل کلان در ایران بدل شده است. ممنوعیت واردات خورو همزمان با تشدید تحریم و وقوع بحران ارزی در سال ۱۳۹۸ زمینه را برای رشد شدید قیمت خودرو مهیا کرد. حالا نیز ایران بار دیگر در معرض تشدید تحریم‌هاست و برخی معتقدند بیم آن می‌رود که بار دیگر روند واردات خودرو دستخوش نوسانی جدی شود.
در نشست ویژه‌ای که با موضوع واردات و قیمت خودرو در خبرگزاری خبرانلاین برگزار شد، علی خسروانی، نائب رییس اتحادیه‌ی خودرو در قامت مدافع جدی واردات خودرو و امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو در قامت منتقد شرایط کنونی نقطه نظرات خود را مطرح کردند. مشروح این نشست پیش روی شماست.
بیشتر بخوانید:
پیش‌بینی مهم ولی‌الله سیف از روزهای آینده اقتصاد ایران/ منتظر این تغییرات در نرخ ارز باشید
زیان تحریم برای ایران چه بود؟ / عادلی: هم از عربستان و ترکیه عقب ماندیم هم از امارات
* یکی از مهمترین موضوعاتی که مطرح است، این‌که بحث واردات خودرو در سال‌های اخیر به یک موضوع بسیار مهم برای افکارعمومی تبدیل شده است. لطفا توضیح دهید که چرا بحثی مثل واردات خودرو چنین ابعادی پیدا می‌کند؟
علی خسروانی: موضوع این است که واردات خودرو تبدیل به یک بحران به تنهایی نشده، بازار خودرو تبدیل به یک بحران شده است. در واقع حجم نارضایتی مردم و ناراحتی افکارعمومی و خانوارها از گرانی خودرو، نداشتن کیفیت مناسب و کمبود خدمات پس از فروش در این حوزه تبدیل به بحران شده است. واردات خودرو یک مبحث در درون یک مشکل بزرگ است و آن را خیلی‌ها به عنوان راه‌حل پیشنهاد می‌دهند. بر این اساس، واردات خودرو یک معضل نیست، ما معضلی به نام خودرو داریم که کیفیت و خدمات خوبی ندارد و واردات خودرو به عنوان راه‌حل برای رفع مشکلات مطرح می‌شود.
امیرحسن کاکایی: شما بگویید ما در کجا مساله نداریم؟ فقط در خودرو که نیست. در حوزه لوازم‌خانگی که به ظاهر پیشرفت کرده‌ایم، در بازار بحران داریم. یعنی ما چه تولیدمان بالا می‌رود و چه پایین می‌آید، همه حالت‌هایش بحران است. زیرا یک‌سری مسایل کلانی وجود دارد که درست حل نمی‌شود و این اتفاقات می‌افتد.
من می‌خواهم به یک مساله کلان‌تر اشاره کنم که شاخص تورم است و این‌که بازارهای شفاف ما با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند. به همین دلیل کالایی مثل خودرو تبدیل به کالای سرمایه‌ای به جای کالای مصرفی شده و تولید هم با چالش‌های جدی روبه‌روست. دولت هم برای این‌که مساله‌ای را حل کند، واردات یک‌سری کالا مثل خودرو را ممنوع می‌کند و خیلی هم بی‌برنامه این اتفاق می‌افتد. اگر به خاطر داشته باشید، ۱۵ مردادماه سال ۱۳۹۶ یک‌دفعه بازی بر هم می‌خورد و متاسفانه یک‌سری از واردکنندگان ارزشمندمان با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌شوند. یعنی تاجرانی که ۴۰، ۵۰ سال تاجران معتبری بودند، به دلیل بی‌برنامه‌گی بانک مرکزی و دولت دچار مشکل شدند.
اول خیال شما را راحت کنم که تا مساله تورم ۴۰ درصدی در کشور حل نشود، بازارها مشکل دارند؛ کمااین‌که الان هم که خودرو وارد می‌شود، هنوز مردم ناراضی هستند. این نکته را بگویم که ما نیاز به قانون برای واردات خودرو نداشتیم؛ ما قانون داشتیم. بانک مرکزی تقاضایی برای مدیریت مصرف ارز در سال ۱۳۹۶ کرده بود و الان هم که مجلس قانون گذاشته، اتفاقی نیفتاده است. تا وقتی که بانک مرکزی اجازه ندهد، کسی نمی‌تواند خودرو وارد کند. حالا الان هم که اجازه داده و همه در صف ایستاده‌اند، وقتی که ارز کم شود، باز هم واردات خودرو متوقف می‌شود. تعارف که با هم نداریم.
یک نکته دیگر هم بگویم که همین الان خودرو به کندی واردات می‌شود. وقتی که یک تاجر بین‌المللی یک‌دفعه مجبور می‌شود واردات نداشته باشد، اعتبارش روی هوا می‌رود و ۴، ۵ سال هیچ ارتباط کاری ندارد. حالا این تاجر وقتی دوباره می‌خواهد شروع به سفارش‌گذاری کند، چند سال طول می‌کشد!؟ بر این اساس، واردات بی‌برنامه و بی‌ثبات، خطرناک است.
اگر به خاطر داشته باشید، سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ بالای ۵۰ مدل خودرو وارد می‌شد و خیلی هم وضع‌مان خوب بود، چون تکلیف روشن بود و خدمات هم وجود داشت، اما وقتی واردات خودرو متوقف می‌شود، شرایط کاملا عوض می‌شود و حالا هم همین وضعیت را داریم.
دو تا نکته وجود دارد. این‌که می‌گوییم چرا واردات خودرو مساله شده است، یک عامل آن، به سیاست‌های کلان ملی در اقتصاد برمی‌گردد. حالا سوال دوم این است که آیا مساله حل می‌شود؟ که من می‌گویم حل نمی‌شود، چون هی شل‌کن سفت‌کن که در می‌آورید، تا می‌آیند مردم عادت کنند، دوباره بازی بهم می‌خورد. به همین دلیل هیچ رضایتی عملا وجود ندارد.
اگر می‌بینید از واردات خودرو هیچ چیزی برای مردم گرم نشده، چون نگذاشتید که این مسیر آن‌طور که باید و شاید راه بیفتد. هر چیزی حساب و کتاب خود را دارد که ما باید رعایت کنیم. من اعتقاد دارم که در شرایط فعلی اقتصاد کشور، موانع دیگری خارج از بازار و صنعت خودرو داریم.
* آقای خسروانی اشاره کردند که واردات خودرو به عنوان راه‌حل مطرح شده، اما شما اعتقاد دارید که راه‌حل نبوده و نتوانسته مشکل را حل کند.
خسروانی: کلیت صحبت‌های آقای کاکایی درباره تورم، بی‌برنامه‌گی و تصمیمات مقطعی کاملا درست است. اما من در این رابطه که بگوییم واردات خودرو برای مردم هیچ‌چیزی نداشت، مخالفم. من الان می‌خواهم بگویم که واردات خودرو چه اثراتی داشته است. درست است که کامل نبوده، ولی این‌که بگوییم هیچ چیزی نداشته، کم‌لطفی است.
بزرگ‌ترین مشکلی که ما در بازار خودرو داریم، اولا نوع نگاه به خودرو است. یعنی ما خودرو را یک کالای لوکس می‌بینیم و تا این نگاه وجود دارد، اصلا دسته‌بندی‌ای که خودرو در آن قرار می‌گیرد، جایی است که احساس می‌کنیم یک کالای مازاد و لوکس است که وقتی شرایط خوب است، باید سراغ آن برویم. در صورتی که خودرو جزو ضروریات و ملزومات است که با اقتصاد خانوار سروکار دارد. این نگاه کالای لوکس بودن خودرو، اولین مشکل است.
یکی از معضلاتی که در بازار خودرو به وجود آمد، سرمایه‌ای شدن خودرو به عنوان کالای سرمایه‌ای بود. خودرو همیشه یک کالای سرمایه‌ای در ایران بوده است.
کالایی: به خاطر این‌که ۶۰ سال است تورم داریم.
خسروانی: خودرو همیشه یک کالای سرمایه‌ای بوده، اما این، یک‌هو صد برابر شد. عوامل مختلفی در این موضوع اثر داشت. دقیقا در سالی که مردم در بورس زیان مالی کردند و بورس ریخت، مسیر سرمایه‌ها از بورس تغییر کرد؛ در صورتی که بهترین جایی که برای پول می‌تواند وجود داشته باشد که پول‌ها مولد باشد و به سمت تولید و سرمایه‌گذاری برود، بورس است. مسکن هم کالایی است که سرمایه‌های خرد در حد ۵۰۰ میلیون و یک میلیارد تومان نمی‌توانست به آن سمت برود. بر این اساس، خودرو بازاری شد که ورود سرمایه‌های سرگردان برای جلوگیری از کاهش ارزش پول در آن اتفاق افتاد. حالا در این شرایط، تولید ما که محدود و ثابت بود. ما که نمی‌توانیم یک‌شبه تیراژ تولید را عوض کنیم. تولید در حدود یک میلیون دستگاه خودرو بود که در اثر تحریم‌ها این تعداد البته افت کرد و در سال اول به ۸۰۰ هزار خودرو رسید. واردات هم متوقف شد. بنابراین ابرتورم در قیمت‌ها در بازار خودرو به وجود آمد، چون نسبت ورودی سرمایه به موجودی کالا تغییر کرد. بخش اعظمی از گرانی خودرو، روانی و تورم انتظاری بود. ما باید کاری می‌کردیم که بتوانیم از این میزان کالای سرمایه‌ای بودن خودرو، کم کنیم و صف تقاضا را کم کنیم. یکی از این راه‌ها، افزایش تولید هست و افزایش تولید یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد. افزایش تولید یک بازه ۳ تا ۵ ساله می‌خواهد؛ ضمن این‌که تقاضای ما به حدود ۷ میلیون دستگاه خودرو در قرعه‌کشی اول رسید و ۷ میلیون، عددی نیست که بتوانیم یک میلیون تولید را به ۷ میلیون برسانیم. از طرفی هم ما که نمی‌توانیم ۷ میلیون دستگاه خودرو وارد کنیم. میانگین واردات خودرو در سال‌هایی که وارد می‌شده، ۵ درصد سهم بازار و حدود ۵۰ هزار دستگاه بوده است. یک‌سال و در سال ۲۰۱۴ حدود ۱۰۳ هزار خودرو شد که ۹ درصد سهم بازار بود.
تنها راه این بود که ما صف تقاضای خودرو را کوتاه کنیم، یعنی افرادی که برای سرمایه‌گذاری خودرو می‌خرند، بخش اعظم آنها را از خرید خودرو به عنوان کالای سرمایه‌ای منصرف کنیم. حالا چگونه؟ واردات این‌جا موثر است. شما نگاه کنید، تنها کالایی که از اردیبهشت ۱۴۰۲ تا الان ارزان شده، خودرو است. با وجود تورم شدیدی که داشتیم که حتی تورم را ۱۰۰ درصد می‌بینند، خودرو هنوز که هنوزه حتی از نظر ریالی به قیمت اردیبهشت ۱۴۰۲ نرسیده است که قبل از قانون واردات خودرو بود. این اثر واردات بوده و خودرو ارزان شده است. حالا حجم واردات چقدر بوده؟ پارسال در حدود ۵۰ هزار دستگاه بوده است.
کالایی: ۳۰ هزار تا خودرو آمده، هنوز ۵۰ هزار دستگاه داخل نیومده است.
خسروانی: بحث این است که این عدد چرا این‌قدر توانسته موثر باشد؟ همان‌طور که گفتم، صف تقاضا کم شد. شما تکانه‌های اخیر دلار را ببینید. خودروی چینی که قیمت آن یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان بود، با دلار ۶۰ هزار تومان، ۳۰ هزار دلار بود. از قضا دلار گران شد و این خودرو هم ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان شد. اما نکته این‌جاست که قیمت این خودرو در زمان دلار ۶۰ هزار تومانی ۳۰ هزار تومان بود، اما با دلار ۹۰ هزار تومانی، حدود ۲۳ هزار دلار شده است. پس قیمت دلاری خودرو هم ارزان شده است. این هیچ دلیلی جز واردات ندارد. به هر صورت واردات خودرو کاملا موثر بوده و اگر الان قیمت خودرو با تورم پیش نرفته، هیچ دلیل دیگری جز واردات خودرو نداشته است.
* آقای کاکایی، شما این دستاورد را قابل ملاحظه می‌دانید؟ چون گفتید که واردات خودرو ثمره چندانی نداشته است.
کاکایی: بستگی به این دارد که شما ثمره را در چه سطح و بازه زمانی ببینید. ما نمی‌توانیم این موضوع را کتمان کنیم که ارزش ریال در همین مدت به شدت افت کرده است. همین الان ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان حذف می‌شود و ۶۸ هزار تومان می‌شود. مبنای تعرفه حتی اگر عدد آن عوض نشود، تعرفه بیش از ۲ برابر شده است. بر این اساس است که می‌گویم بستگی به این دارد که به ماجرا چگونه نگاه کنید. من این را یک دستاورد اساسی نمی‌بینم، حتی این را یک خطای استراتژیک می‌بینم، چون با مردم بازی می‌کنید؛ همان کاری که در بورس کردند.
* یعنی شما واردات خودرو را یک بازی می‌دانید؟
کاکایی: الان که حتما بازی می‌دانم، چون اقتصاد کشور اجازه نمی‌دهد. اولا خیلی‌ها الان ناراضی هستند. درست است، قیمت‌ها یک مدت پایین می‌آید، ولی این واقعیت است و شما هر کار هم بکنید، واردات ذاتا ارزبر است و نه تولیدکننده ارز. در کشوری هم که محدودیت وجود دارد، به طور قطع در شرایط فعلی که تولید هم خوابیده و چالش‌های زیادی دارد، اتفاق مثبتی نیست، چون افکارعمومی را منحرف می‌کند. وکلای مجلس که درباره واردات صحبت می‌کردند، اسم طرح آن را گذاشتند ساماندهی صنعت خودرو. من بارها این طرح را خوانده‌ام. شما در این طرح یک کلمه نمی‌بینید که چگونه قرار است مشکلات صنعتی حل شود، ولی تا دلتان بخواهد، در این باره صحبت شده که واردات را تسهیل کنید. این یعنی سه سال وقت مجلس از نظر من تلف شده است، چون واردات اصلا نیاز به قانون نداشت و فقط لازم بود بانک مرکزی را راضی می‌کردند.
*منظور شما این است که باید تخصیص ارز اتفاق می‌افتد که نیفتاد.
کاکایی: بله، نیاز نبود که دولت و مجلس سه سال وقت بگذارند و قانون بنویسند. خواهش می‌کنم مردم، قانون را بخوانند و ببینند نصف بیشتر آن درباره واردات است و اگر حوصله دارند، با قوانین قبلی مقایسه کنند که جز واردات خودرو دست دوم که به نوعی می‌توان گفت بی‌سابقه است و حتی از نظر من فاجعه است، بقیه‌اش نیاز به نوشتن قانون نبود. حالا سوال اصلی این است که چه زمانی قرار است مشکلات مردم حل شود؟
گفته می‌شود که ما ارز به اندازه کافی داریم، من هم موافقم، ولی من بانک مرکزی نیستم و آن را جداگانه باید متخصصان بانکداری این‌جا بنشینند و صحبت کنند که چرا یک چنین مکانیسم‌هایی وجود دارد. در این ۷ سال ما سه دولت عوض کردیم و سه مجلس. از نظر من خودروی سواری الان مساله ما نیست. البته برای پولدارها خیلی مهم است، ولی به نظر شما در این مملکت، حمل‌ونقل عمومی مهم‌تر است یا حمل‌ونقل خصوصی!؟ فرض کنید الان ۷ میلیون خودرو وارد شود. آیا مشکل ما در تهران به لحاظ ترافیک، آلودگی و حمل‌ونقل بیشتر می‌شود یا کمتر؟ دو سال پیش صحبت از این شد که واردات خودرو برقی داشته باشیم. اولا الان این خودروها آمده و روی دستشان باد کرده است. دوما، هر طور که حساب کنید، ۲۰ سال طول می‌کشد که مشکل را حل کند؛ تازه اگر برق را بتوانید تامین کنید؛ آن هم برقی که با مازوت نسوزد.
می‌خواهم بگویم خیلی از طرح‌ها می‌توانند به صورت محلی مفید باشند. من صحبت ایشان را تایید می‌کنم که تمام خودروهای بالای ۲، ۳ میلیارد ارزان شده‌اند، ولی مشکل مردم نه‌تنها حل نشد، بلکه من اعتقاد دارم که اتفاقا چون رودررویی واقعی با مشکلات مردم در صنعت خودرو و حمل‌ونقل به تعویق افتاد، اتفاقا بحران‌ها عمیق‌تر شد. کما این‌که خواهید دید که سال جدید یکی از بدترین سال‌های اقتصاد ایران خواهد بود و یک بخشی از آن هم به خودرو مربوط می‌شود.
خسروانی: می‌گوید آفتاب آمد دلیل آفتاب. من در بخش قبلی راجع به نگاه لوکس به خودرو صحبت کردم. این نگاه که نهادینه شده و جا افتاده است را شما در صحبت‌های آقای کاکایی کاملا دیدید. یعنی ایشان می‌گوید اول خودروی عمومی و چه دلیلی دارد که افراد خودرو داشته باشند!
کاکایی: من چنین حرفی نزدم. من گفتم در وضعیت فعلی کشور، خودروی شخصی اصلا مساله کشور نیست.
خسروانی: یعنی اگر ما حمل‌ونقل عمومی عالی، خوب و منظم داشته باشیم، خودروی شخصی یک چیز زاید است.
کاکایی: من نگفتم زاید است.
خسروانی: این را می‌رساند دیگر. این نگاه را من دیدم. مساله بعدی این است که گفته شد خودروی لوکس، مساله اصلی دو دهک بالای جامعه است.
* آقای کاکایی بخ نظر شما مردم از چه دهک درآمدی به بعد می‌توانند خودرو بخرند؟
کاکایی: دهک ۵ به بالا.
خسروانی: بروید ببنید دهک ۵ تا ۸، خودروهایشان چیست؟ پراید، پژو۲۰۶، سمند، تارا، شاهین و … شما بیایید قیمت تارا، پراید و شاهین را مقایسه کنید! اگر من مثال خودروی چینی مونتاژی یک میلیارد و ۸۰۰ تومانی را زدم، به خاطر این بود که این خودرو در ذهنم آمد. شما از اردیبهشت ۱۴۰۲ که اوج قیمت خودرو بود، قیمت پراید را بررسی کنید، قیمت پژو۲۰۶ را بررسی کنید یا قیمت خودروهای کارکرده را بررسی کنید. شما می‌بینید که همین موضوع آن‌جا هم وجود دارد و متوجه می‌شوید که واردات خودرو فقط به قشر دو دهک بالای جامعه منافع نرسانده است.
کاکایی: اردیبهشت ۱۴۰۲ که تمام شد، از خرداد و شهریور خودرو پایین آمد یا نیامد؟
خسروانی: بله.
کاکایی: ربطی به واردات نداشت، به ثبات قیمت وابسته بود. چون اردیبهشت ۱۴۰۲ یک مقطع خاص است که دلار معادلی که در خودرو مبادله شد، ۷۰ هزار تومان شد؛ به طور موقتی در طول ۲ هفته. آن زمان خودرو پژوپارس به ۷۰۰ میلیون تومان رسید، اما از خرداد قیمت به شدت پایین آمد.
خسروانی: من از اردیبهشت تا امروز را صحبت می‌کنم و ماهانه نمی‌گویم.
کاکایی: شما بدترین موقعیت خاص را مثال می‌زنید. می‌خواهم بگویم دلیل آن، واردات نبوده است.
خسروانی: ما تورم ۱۰۰ درصد داشتیم، ولی خودرو گران نشده است.
کاکایی: گران شده است. شما از مطالعات خود، اردیبهشت ۱۴۰۲ را حذف کنید و بقیه دوران‌ها تماما قیمت‌ها در بازار آزاد تابعی از قیمت دلار بوده است. این به غیر از اردیبهشت ماه است.
خسروانی: اتفاقا فعالان اقتصادی و تئوریسین‌های اقتصادی به یک موضوع جالبی رسیدند که خودرو چسبندگی و وابستگی خود را به دلار از دست داده و دقیقا نمودار حرکت دلار و خودرو، مسیرشان جدا شده است و دیگر خودرو به تناسب دلار بالا نمی‌رود. من این را می‌خواهم بگویم که ما یک نگاهی را می‌بینیم که می‌گوید واردات خودرو مساله دو دهک بالاست، اما وقتی بررسی می‌کنیم، می‌بینیم خودروهایی که دهک ۵ تا ۸ استفاده می‌کنند هم شامل همین موضوع شده و دیگر گران نشده است. چطور می‌شود پس واردات خودرو فقط مربوط به دو دهک بالا باشد!؟ مساله دیگر این است که گفته شد واردات ارزبر است.
کاکایی: اسمش روش هست، واردات هست دیگر!
خسروانی: اتفاقا اسم آن چون واردات هست، دلیل بر این‌که ارزبر باشد، نیست. ما یک مقوله‌ای به اسم تجارت داریم که شامل شده بر صادرات و واردات. صادرات و واردات مثل کابین آسانسور و وزنه کنار آسانسور است. شما وقتی که دکمه را می‌زنید، موتور که آسانسور را بالا نمی‌کشد، موتور وزنه را پایین می‌آورد و حرکت وزنه باعث می‌شود که کابین بالا برود. برعکس هم ما نمی‌توانیم بدون داشتن واردات، صادرات پررونقی داشته باشیم.
کاکایی: ما چه چیزی صادر می‌کنیم؟ فرش‌مان از ۲ میلیارد دلار به ۲۰۰ میلیون دلار رسیده است. چه چیزی جای آن صادر می‌کنیم؟ سنگ آهن، گندله آهن. یعنی انرژی ارزان را صادر می‌کنیم. این گردش خوبی برای کاسبان تحریم است. دقیقا یکی از مشکلات بزرگ ما همین بود که پول‌ها بلوکه شده بود و حالا می‌خواهند از این طریق، با بالاترین قیمت دلاری کار کنند. مثلا پتروشیمی‌ها ارز را باید در بازار معمولی ۶۸ هزار تومان بفروشند، اما در بازاری که از طریق خودروهای وارداتی می‌آورند، با دلار ۹۰ هزار تومان می‌فروشند. معلوم است که سودآور است. شما بفرمایید با کدام صادرات؟ صادرات مواد معدنی و ماکارانی سوبسیدی افتخار دارد؟
خسروانی: الان بحث کنجاله و سنگ آهن نبود.
کاکایی: شما یک بحث اساسی اقتصاد را زیر سوال می‌برید. بله، اگر صادراتی رخ دهد، من با صحبت شما موافقم، ولی واردات اصالتا ارزبر است.
خسروانی: شما نمی‌توانید یک قسمتی از یک کار را ببینید. ما اگر می‌خواهیم تجارت به معنای واقعی داشته باشیم، باید بدانیم که تجارت، چرخش ارز ایجاد می‌کند و تولید را رونق می‌دهد. الان چرا بخشی از تولید ما لنگ می‌زند؟ من الان تولیدکننده‌ای می‌شناسم که کالای بسیار باکیفیتی تولید می‌کند و اتفاقا بازار اروپای غربی را هم دارد که با ۲۰ درصد ظرفیت کار می‌کند. چرا؟ می‌گوید من در تحریم‌ها با بدبختی بلدم مواد اولیه جور کنم و تولید کنم. در این شرایط سخت بین‌المللی با بدبختی بلدم صادر کنم، اما پولم را نمی‌توانم برگردانم. چون به خاطر تحریم‌ها و عدم دسترسی به سوئیفت و کانال‌های رسمی بانکی نمی‌تواند پول خود را برگرداند، مجبور است با ظرفیت پایین کار کند.
مطلبی که در رابطه با کاسبان تحریم عنوان کردید، خیلی کم‌لطفی است که ما بیاییم افرادی که تاجر، تولیدکننده و صادرکننده هستند و دنبال راهی برای برگشت ارزشان هستند را کاسبان تحریم بنامیم. دشمن که به اندازه کافی اذیت‌شان می‌کند، تحریم‌های خارجی هم دستشان را بسته است، تحریم‌های داخلی هم که مضاعف است و تصمیمات غلط داخلی کم از خارجی نیست، حالا در این فضای اقتصادی این گروه راه گشایشی برای خودشان ایجاد کنند که ارز را بتوانند برگردانند، واژه کاسبان تحریم به آنها می‌دهند.
* منظور شما این است که در قالب واردات خودرو این ارز را برگردانند؟
خسروانی: یکی از آنها واردات خودرو است. بله، ما کاسب تحریم داریم و همه هم می‌دانند چه کسانی هستند و تشت رسوایی آنها افتاده است. اما تولیدکننده و صادرکننده‌ای که دشمن دستش را با تحریم‌ها بسته است و تصمیمات غلط داخلی نیز آزارش می‌دهد، دنبال کانالی است که بتواند چرخ کاری خود را بگرداند. حالا باید به این فرد بگوییم کاسب تحریم!؟
کاکایی: چگونه باید تفکیک قایل شویم بین کاسب تحریم و تاجر شریف؟ چون مهم است که ما بتوانیم تفکیک قایل شویم.
خسروانی: شما هر کجا دیدید افرادی برخلاف رفع تحریم‌ها های و هوی و سر و صدا کردند، کاسب تحریم را می‌توانید پیدا کنید. ولی کسانی که تاجر هستند، دنبال مذاکره هستند و هر کجا که صحبت رفع تحریم‌ها می‌شود، استقبال می‌کند، معلوم است منافع‌شان در تحریم نیست. این یک شاخص می‌تواند باشد.
کاکایی: صحبت من یک زمانی بی‌احترامی به تجار برداشت نشود. بحث من این است که وقتی قانون می‌گذارید، باید تفکیک قایل شود بین آن فرد ارزشمند و سوءاستفاده‌چی‌ها. من هنوز نتوانستم معیار شما را بفهمم. در کلام، موافق حرف شما هستم. من می‌فهمم چه کسی کاسب تحریم هست و چه کسی نیست، ولی از نظر قانونی می‌گویم که معیار ما باید چه باشد؟ اف‌ای‌تی‌اف برای جلوگیری از پولشویی است. چرا ما یک بازار داریم که دلار ۶۸ هزار تومان است و یک بازار داریم که قیمت دلار ۹۰ هزار تومان است؟ شما به خاطر دارید که ۳ سال پیش می‌گفتند چرا یک خودروی چینی در ایران ۲.۵ برابر است؟ یکی از دلایل آن، مبنای محاسبه قیمت دلار است. مثلا برای خودروساز داخلی قیمت دلار ۲۸ هزار تومان در می‌آید و برای آن تولیدکننده، ۶۵ هزار تومان در می‌آید. این‌ها مهم است.
اگر الان شرایط عادی بود، اصلا ما از این بحث‌ها می‌کردیم؟ اصلا من با شما درباره واردات مخالفت می‌کردم؟ اگر یادتان باشد، در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ که برجام بود و واردات انجام می‌شد و خودروسازها هم واردات و تولید می‌کردند، ما از این بحث‌ها نمی‌کردیم. یادمان نرود که ما داریم درباره شرایط فعلی صحبت می‌کنیم. مگر می‌شود مخالف واردات بود؟ مگر می‌شود واردات بد باشد؟ مشکل اصلی این است که من در شرایط فعلی، واردات را معادل رونق گرفتن صادرات نمی‌بینم. یکی از دلایلی که امروز قیمت دلار بالا می‌رود، این است که پتروشیمی، پول خود را در بازار ۶۸ هزار تومانی برنمی‌گرداند و دنبال این است که در بازاری برای مثال ۷۸ هزار تومانی برود. آقای همتی می‌خواست این بازی را برهم بزند. اما کاسبان تحریم به حدی قدرت دارند که دلار ۶۸ هزار تومانی را ۹۰ هزار تومان کردند. الان هم بازی می‌کنند و نمی‌گذارند نرخ دلار پایین آید.
تاکید می‌کنم که واردات خودرو فعلا مشکلی از عامه مردم حل نخواهد کرد. ما باید مسایل را از هم جدا کنیم. این‌که واردات خودرو، کار خوبی است، من موافقم، ولی مشکلی از عامه مردم حل نمی‌کند. یادتان می‌آید که یک عده می‌گفتند خودرو ۵ هزار دلاری وارد می‌کنیم یا ۱۰ هزار دلاری وارد می‌کنیم، اما دیدیم که این‌طور نشد.
خسروانی: نشد که نگذاشتند.
کاکایی: کلمه نگذاشتند را خیلی قبول ندارم.
خسروانی: مجوز نمی‌دهند.
کاکایی: چون استاندارد نیست.
خسروانی: خیر، استاندارد هست. این‌که می‌گویید واردات خودرو مشکلی از عامه مردم رفع نمی‌کند، من در صحبت‌های خودم ثابت کردم که این‌طور نبوده است و دهک ۵ تا ۸ هم مشکل‌شان رفع شد. اتفاقا دهک ۹ و ۱۰ که خودروهای میلیاردی داشتند مثل لکسوس و بی‌ام‌و که خودروهایشان به ۲۰ میلیارد تومان رسیده بود، بیشترین آسیب را دیدند، چون قیمت خودروهایشان خیلی پایین آمده است. این‌که خودرو گران است، یک مساله کلی است. ما دو شاخص برای گرانی داریم. یکی این‌که در دنیا یک کارگر با حقوق معمولی بعد از چند ماه می‌تواند خودرو بخرد؟
کاکایی: اگر آن شاخص را در نظر بگیرید، ما خیلی عقب هستیم و خودرو خیلی گران است.
خسروانی: بله. خیلی عقب هستیم. یعنی اگر پراید را ۱۰۰ میلیون تومان هم بکنید، یک کارگر با حقوق ۱۵ میلیون تومان نمی‌تواند پس‌اندازی داشته باشد که بتواند بعد از ۳ ماه یک پراید بخرد. پس خودرو از این جهت گران است. دوم مقایسه قیمت بازار داخل با بازار خارج. یعنی یکی قدرت خرید دهک عادی و دوم این که قیاس قیمت. سؤال این است که قیمت خودرویی که در همه‌جای دنیا ۱۰ هزار دلار است چرا در ایران چهل هزار دلار است؟ حل این مشکل برمی‌گردد به اون فرمایش شما در مرود حل مساله‌ی تورم. ما الان مرکزی روی این بحث نداریم. در این فضا باید گفت اولا واردات خودرو قانون است و آیا ما این‌جا نشسته‌ایم که قانون را نقد کنیم یا نشستیم بگوییم که چرا قانون اجرا نمی‌شود و عدم اجرای قانون مفید است یا مضر. به لحاظ ایرادات، به لحاظ این‌که برخی شرکت‌ها با مونتاژ اسم تولید داخلی می‌گذارند در حالی که با این تیراژ فعالیتشان توجیه اقتصادی ندارد.
کاکایی: بله دقیقا. آن‌جا که مشکلات زیاد است.
حالا ما به کجا می‌خواهیم برسیم؟ این‌که بهترین برندها با تولیدکنندگان داخلی ما خودروی مشترک تولید کنند و تولیدنندگان ما در اثر همنشینی با ان‌ها بتوانند خودرویی تولید کنند که نه تنها از واردات نترسد بلکه بتواند بازار صادراتی پیدا کند یعنی دیگران حاضر شوند برایش پول بدهند.
کاکایی: این شدنی است؟
خسروانی: بله شدنی است.
کاکایی: در این فضا شدنی است؟
خسروانی: نه در این وضعیت شدنی نیست.
کاکایی: اما ما داریم درباره‌ی وضعیت فعلی حرف می‌زنیم.
خسروانی: ایده‌آل را که می‌توانیم ترسیم کنیم.
کاکایی: نه نمی‌توانیم. آن ایده‌آل رویاپردازی است. اتفاقا یکی از مشکلاتی که در مملکت وجود دارد این است که برخی مسؤلین رویاهای خودشان را به عنوان برنامه ارائه می‌هند. خود شما هم گفتید یک برند درست و حسابی چینی با ما کار نمی‌کند. این را قبول دارید؟
خسروانی: بله. قبول دارم. این اتفاق برای تحریم‌هاست.
کاکایی: پس حتی چینی‌هایی که شریک استراتژیک ما هستند، به ظاهر، حاضر به همکاری با ما نیستند. پس این مسیر ایده‌ال وجود ندارد.
خسروانی: من با شما مخالفم. من می‌گویم ما مبدا را می‌دانیم. مقصد را می‌توانیم ترسیم کنیم. ایستگاه‌هی وسط را باید ببینیم.
کاکایی: این ایستگاه‌ها وجود ندارد.
خسروانی: وجود دارد. ما فعلا تحریم هستیم.
کاکایی: تحریم این مسیر را از بین برده. مثل این می‌ماند که زلزله راه را خراب کرده باشد. امان تردد نیست و باید پل زد در این فضا.
خسروانی: باشه. من فرمایش شما را قبول می‌کنم و می‌گویم که آن ایده‌آل را نبینیم. اصلا خواب آن ایده‌آل را هم نباید ببینیم.
کاکایی: بله درست است.
خسروانی: حالا اگر می‌توانیم تا میانه‌ی راه بالا بیاییم هم نیاییم؟ میانه‌ی راه این است که اگر فعلا برندهای مطح دنیا با ما کار نمی‌کنند… د.
کاکایی: کالای ساخته شده را بیاوریم؟
خسروانی: چه اشکالی دارد؟
کاکایی: این اقدام فناوری برای کشور می‌اورد؟
خسروانی: یکی از راه‌ها همین است؟
کاکایی: چنین کاری ارزش آفرینی می‌کند
خسروانی: اتفاقا در این فضا به ایده‌آل شما نباید فکر کرد. ما الان نباید به این موضوع فکر کنیم. در شرایط فعلی که تحریم هستیم نباید ایده‌آل شما را بگوییم. من اتفاقا داشتم درباره‌ی فناوری صحبت می‌کردم که شما گفتید نمی‌شود.
کاکایی: شما گفتید اگر این کارها را بکنیم خودروساز رقابتی می‌شود در حالی که واردات ربطی به رقابتی شدن صنعت خودرو ندارد.
خسروانی: من گفتم تولید خودروهای روز دنیا با فناوری بین‌المللی. شما می‌گویید نمی‌شود اما وقتی می‌گویم باید خودرو وارد شود، درباره‌ی همین فناوری حرف می‌زنید یعنی به این موضوع فکر می‌کنید. اتفاقا ایرادی که می‌گیرید از هین مثال می‌زنید
کاکایی: خب واردات راه‌حل نیست.
خسروانی: وقتی به ما تکنولوژی نمی‌دهند، باید همین کار را بکنیم.
کاکایی: برویم کالای ساخته شده بیاوریم.
خسروانی: تکنولوژی هم جزء ممنوعات تحریم است. در این شرایط چاره چیست؟ الان چیزی گذاشتند در قانون که گفتند هر کسی می‌خواهد خودرو وارد کند باید انتقال تکنولوژی انجام دهد.
کاکایی: این که غیر ممکن است.
خسروانی: معلومه که غیرممکنه. حتی خودروی ساخته شده را ما از واسطه می‌خریم. یعنی کمپانی خودروی خود را به اسطه می‌دهد و ما از واسطه خرید می‌کنیم.
* با چقدر تفاوت قیمت این خودروها از واسطه‌ها خریداری می‌شود؟
با حدود پانزده تا بیست درصد تفاوت قیمت.
یعنی خودروی واردتی برای ایران در بدو امر پانزده تا بیست درصد گران‌تر از سایر بازارهاست؟
خسروانی: بله.
کاکایی: همین الان یک چیز روشن شد این‌که هم من و هم ایشون یعنی آقای خسروانی می‌دانیم که می‌شود که با واردات انتقال تکنولوژی داد اما در قانون این را نوشتند. معلومه که اشتباهه
خسروانی: دقیقا این وقتی شدن است که شما بخواهید پانصد هزار دستگاه خودرو وارد کنی و قرارداد ببندید و در قالب قرارداد بتوانید نتقال تکنولوژی امضا کنید والا برای واردات دویست دستگاه خودرو یا پانصد خودرو نمی‌شود چنین چیزی را محقق کرد.
کاکایی: حتی مدارک فنی را نمی‌دهند چه برسد به انتقال تکنولوژی. سرکار خانم یکی از مشکلات ما این است که مدارک فنی خودروی وارداتی را به ما نمی‌دهند.
خسروانی: بله خیلی که سعی می‌کنیم دو تا دفترچه راهنما و دیاگ به ما می‌دهند که اگر خراب شد این دیاگ را بزنید و اگر درست نشد ایمیل بدهید تا یگوییم چکار کنید. ما می‌گوییم مهندس را بفرست به ما آموزش بدهند تا تعمر کنند اما می‌گویند خیر. نمی‌شود به کشور شما مهندس بفرستیم. برای همین مروزه تکنیسین ما به گرجستان و دبی و ترکیه می‌روند تا آموزش تعمیر خودروی وارداتی را ببینند و خودرو را تعمیر کنند. پس در شرایطی که ما قادر نیستیم فناوری و تکنولوژی روز را بیاوریم باید فعلا واردات را به عنوان یک گزینه‌ی موقت و دئم ببینیم. نکته‌ی مهم این است. مگر کشورهای پیشرفته مثل المان و فرانسه و ژاپن واردات خودرو را ممنوع کرده‌اند؟
کاکایی: مگر آنها هم مثل ما تحریم هستند؟ اگر ژاپن را مثل ما تحریم کنند تویوتا چقدر قت می‌تواند تولید کند؟
خسروانی: من نمی‌دانم چقدر می‌توانند تولید کنند اما می‌دانم جدیدترین خودروهای تویوتا زیرپای جنگ طلبانی مثل داعش و طالبان و … بوده است. درسته ما تحریم هستیم اما نه به اندازه‌ی داعش و طالبان.
کاکایی: چرا به داعش لندکروز می‌دهند و به ما نمی‌دهند؟
خسروانی: من می‌خواهم نتیجه‌ی دیگری بگیرم. این‌که واردات خودرو به خاطر تحریم داخلی اتفاق نمی‌افتد. ما در سال ۲۰۱۳ تحت شدیدترین تحریم‌های جهان بودیم. تحت تحریم سازمان ملل اما جدیدترین مدل پورشه و دیگر خودروها در تهران بود. پس خودرو ربطی به تحریم ندارد.
کاکایی: چرا به شما اجازه می‌دهند که خودرو وارد کنی اما سایر کالاها را نمی‌فروشند. فکر کردید چرا آمریکایی‌ها این کار را می‌کنند؟ در کتاب هنر تحریم‌ها نوشته است که این اتفاق باید بیفتد. این رو خودشان گفتند که خودرو آزاد است و هر گونه قطعه و تکنولوژی ممنوع است. پیدا کنید پرتقال فروش را. آنها نمی‌خواهند که تکنولوژی وارد ایران شود. ما پورشه و مازاراتی هم وارد کردیم اما تکنولوژی نیامد.
خسروانی: ببینید وقتی دشمن تصمیمی برای ما بگیرد انتظاری نیست. ما باید به تصمیم دشمن بدل بزنیم و به نفع مردم تحریم را دور بزنیم. من تاجر که تحریم نیستم. من می‌توام از بازارچه‌های مرزی هم خودرو بیاورم.
کاکایی: واردات خودرو هیچ‌وفت ممنوع نبوده. مشکلپول است. ما پول نداشتیم که خودرو وارد کنیم. مشکل ما اف‌ای‌تی‌اف است.
خسروانی: بدون اف‌ای‌تی‌اف هم می‌شود خودرو بیاوریم.
کاکایی: البته بدون اف‌ای‌تی‌اف باید پول را قاچاق کنی دیگر.
خسروانی: بالاخره ما تحریم هستیم. نکته این است که وقتی امکا استفاده از سوییفت و مبادلات رسمی بانکی را نداریم اف‌ای‌تی‌اف فقط می‌تواند دست و پای را را ببندد. من موافق اف‌ای‌تی‌اف هستم به شرط رفع تحریم. مثل این می‌ماند کی کنتور برق را کنده و برده و شما برق از همسایه گرفتید. اف‌ای‌تی‌اف می‌گوید این سیم را قطع کن. خب این که درست نیست.
کاکایی: واردات هم می‌گوید برو و با این‌که برق نداری جدیدترین یخچال را بخر و بیاور در خانه‌ات. به این فکر نکن که برق نداری.
خسروانی: نه این نیست. عرض من این است که اگر شرکت‌های خارجی برای فروش خودرو به یاران تحریم را مطرح می‌کنند ما مردم خودمان را تحریم نکنیم و به این تصمیمات غلط بدل بزنیم. نکته‌ی مهم این است که ارزبری واردات خودرو در حدود سه تا پنج میلیارد دلار است. تازه این ارزبری نیست. جای دیگر ارزآوری است. بخشی از این پول را می‌شود از ارزهای راکد تامین کرد. مردم درست یا غلط بخشی از سرمایه‌ی خودشان را به ارز و طلا و سکه و … کرده‌اند. این که می‌شنوید می‌گویند ارز از کشور خارج شده، لزوما خارج نمی‌شود. بلکه نکته این است که از چرخه‌ی اقتصاد خارج می‌شود. مردم حاضر نیستند که این ارز را در اختیار کسی بگذارند؛ حتی دولت، اما برای خودشان حاضر هستند استفاده کنند.
کاکایی: می‌گویند ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار پول در همین ارزهای بالشی هستند.
خسروانی: تا هفتاد میلیارد دلار هم مطرح است. ما اگر بتوانیم برای تامین این ارز، از این ارزهای راکد استفاده کنیم، یکی از راه‌ها این است که برای مثال ۳۰ هزار دلار را حداقل برای خود استفاده کنید و از همین پول، یک خودرو برای مصرف شخصی بیاورید. یک بار از روی دولت بردارید، یک فشار تقاضا از روی بازار بردارید و یک مقدار از ارزهای راکد را هم بخش مصرفی برای خودتان استفاده کنید. یک راه دیگری که اخیرا اعلام شده و من نمی‌دانم چرا اجرایی نمی‌شود، ایرانیان خارج از کشور است. ما حدود ۸ تا ۱۰ میلیون ایرانی داریم که خارج از کشور زندگی می‌کنند. اگر فقط ۱۰ درصد این گروه را در نظر بگیریم و به آنها اجازه دهیم هر کدام یک دستگاه خودرو وارد کنند، شرایط تغییر می‌کند. بانک مرکزی هم باید منشا ارز این‌ها را تعیین کند معلوم شود که منشا ارز از خارج از کشور است. باید ثابت کند با پول خودش ماشین می‌آورد.
کاکایی: چرا این افراد مهاجرت کرده‌اند و رفته‌اند خارج کشور؟
خسروانی: دلایلش اجتماعی و سیاسی است.
کاکایی: خب در این صورت وقتی خودرو را بیاورد باز می‌خواهد بفروشد و پولش را ببرد خارج. چرا باید در ایران بماند؟
خسروانی: بله. گریه‌دار است. این‌ها افرادی هستند که به خاطر تحریم پایگاهی یا بیزینسی در فلان کشور راه انداخته‌اند تا بیزینس ایران را ساپورت کنند.
* یک نکته‌ای که وجود دارد، کسی که از آن طرف خودرو می‌آورد، به طور طبیعی پول خود را می‌خواهد ببرد.
خسروانی: به عنوان فروشنده حرف من را بپذیرید. من با این فارادسر و کار دارم. ببینید، این گروه سالی ۳ تا ۶ ماه ایران هستند و برای همان ۳ تا ۶ ماه یک خودرو می‌خرند و در پارکینگ خانه‌شان می‌گذارند.
کاکایی: این گروه، جزو بازار فعلی ما هستند؟
خسروانی: هستند.
کاکایی: آماری در این زمینه دارید؟
خسروانی: آماری که من گرفتم، ۸ تا ۱۰ میلیون ایرانی خارج از کشور داریم که گفتم ۱۰ درصدشان را در نظر بگیریم که حدود یک میلیون نفر می‌شود. من می‌خواهم بگویم افرادی که در خارج از ایران زندگی می‌کنند و آن‌جا درآمد دارند و بتوانند ثابت کنند منشا ارزشان داخل کشور نیست، اگر اجازه دهیم حتی سالی یک خودرو بیاورند، ایرادی که گرفته می‌شود، این است که پول را شاید بخواهد با خود ببرد، اما در بدترین حالت، نکته این‌جاست که این پول، تراز می‌شود و یک پول آمده و یک پول می‌رود!
کاکایی: مگر می‌شود!؟ شما به‌هرحال در دولت پول گمرک و تعرفه و… داده‌اید و دو برابر باید بیرون ببرد!
خسروانی: پول گمرک که در جیب دولت می‌رود.
کاکایی: به‌هرحال معادل آن را می‌خواهد بیرون ببرد دیگر!
خسروانی: من می‌خواهم بگویم ضمن این‌که ۲۰ هزار دلار خودرو را می‌آورد، به دولت نفع می‌رساند، به سیستم حمل‌ونقل نفع می‌رساند و … به هرحال خرج کرده است. می‌خواهم بگویم برای تامین این ارز، می‌توانیم بخشی‌اش را از ارزهای خانگی، ارزهای ایرانیان خارج از کشور و بخشی را از ارزهای صادراتی و… کمک بگیریم.
* اشاره کردید که خودروهای ۵ هزار دلاری را اجازه ندادند که وارد شود. در این باره توضیح می‌دهید که ماجرا چه بوده است؟
خسروانی: ما یک قانونی داریم که واردات خودرو تا ۵ سال کارکرده آزاد است، یعنی از سال ۲۰۲۰ به بالا. من به شما خیلی راحت می‌توانم بگویم شما می‌توانید خودرو مدل ۲۰۲۰ وارد کنید که ۵ هزار دلار باشد.
کاکایی: صفر کیلومتر؟
خسروانی: کارکرده.
کاکایی: آن زمان کسانی که درباره واردات خودروهای ۵ تا ۱۰هزار دلار صحبت می‌کردند، درباره خودروهای وارداتی نو بود. برای مثال، خودرو کوییک در هندوستان ۶ هزار و ۵۰۰ دلار بوده است. آنها منظورشان این‌طور خودروها بوده است.
خسروانی: صحبت من این است که ما حتی اگر به ۲ تا ۳ دهک بالا کمک کنیم که بتوانند خودروهایی که متناسب دهک‌شان هست، بخرند، دهک‌های پایین‌تر را نجات دادیم. چطور؟ طرف می‌آمد می‌گفت قیمت سانتافه صفر چند؟ می‌گفتیم ۷ میلیارد تومان. این فرد نگاه می‌کرد و می‌دید قیمت جهانی این خودرو ۳۰ هزار دلار است و در بازار ایران ۱۰۰ هزار دلار بود. به همین دلیل نمی‌خرید. برای همین این فرد یک خودرو مثل پژو۲۰۶ می‌خرید و دست خود را در سبد فردی می‌کرد که به اندازه پژو۲۰۶ پول داشت. چه اتفاقی می‌افتاد؟ یک تقاضا به بازار خودروهای با قیمت اقتصادی اضافه می‌شد.
کاکایی: یعنی اگر ما سانتافه صفر داشتیم، آن فرد پولدار برای سرمایه‌گذاری، دستش را در سبد فردی که پژو۲۰۶ می‌خواست بخرد، نمی‌کرد؟
خسروانی: برای سرمایه‌گذاری نمی‌کرد.
کاکایی: چرا؟ مردم مگر سکه نمی‌خرند، پژو۲۰۶ هم می‌خرند. بخش مهمی از تقاضای خودرو برای همین سفته‌بازی‌هاست دیگر! پس آن فرد پولدار همچنان پژو۲۰۶ را می‌خرد و بازار را داغ نگه می‌دارد.
خسروانی: ما از منظر عرضه و تقاضا به موضوع نگاه می‌کنیم. فرض ما بر این است که سفته‌بازی را کنار گذاشته‌ایم.
کاکایی: مشکل من این است که این فرض شما اتفاق نخواهد افتاد. در شرایطی که مملکت تورم ۴۰ درصدی دارد، اتفاقی که می‌افتد، این است که یک مدت بازار را خنک می‌کنید و قیمت‌ها پایین می‌آید و دوباره بالا می‌رود. شما آخر سال ببینید چه خبر است!
* پیش‌بینی آقای کاکایی درباره سال جدید بدبینانه‌تر است و معتقدند به شرایط سخت‌تر اقتصادی حرکت می‌کنیم. پیش‌بینی شما در حوزه واردات خودرو در سال ۱۴۰۴ چیست؟
خسروانی: من صحبت‌های ایشان را قبول دارم. اما شما پایان سال ۱۴۰۴ بررسی کنید و ببینید خودرو به نسبت تورم رشد کرده است یا خیر! جواب من خیر است.
کاکایی: خودروهای زیر یک میلیاردی. من درباره خودروهای بالای یک میلیارد تومان حرف نمی‌زنم.
خسروانی: انتخاب با شماست. سبد خودروهای تولیدی داخل کشور. پایان سال ۱۴۰۴ حتی اگر همین روند دست و پا شکسته واردات ادامه داشته باشد، بازار خودرو از تورم و سایر کالاهای سرمایه‌ای جا می‌ماند. ما قبلا داشتیم که تورم ۴۰ درصد بود، اما خودرو ۸۰ درصد رشد می‌کرد. به نظر من خودرو از تورم جا می‌ماند و هنوز بسیار حباب دارد و جای خوبی برای سرمایه‌گذاری نیست. ممکن است خودروی یک میلیاردی یک میلیارد و دویست هزار تومانشود اما این رشد حتما کمتر از سایر بازارهاست.
کاکایی: البته ۱۴۰۴ سال خاصی است.
* از نظر شما با توجه به تجربه این سال‌ها، واردات خودرو ادامه پیدا خواهد کرد یا خیر؟
خسروانی: بله، ادامه پیدا می‌کند، زیرا ۲ میلیارد یورو بودجه برای واردات خودرو مصوب شده است. این ۲ میلیارد یورو، دو برابر یک میلیارد یورو سال ۱۴۰۳ است. واردات خودروهای کارکرده هم تصویب شده و روی میز دولت است. ایده‌آل این است که واردات خودروهای کارکرده توسط ایرانیان مقیم خارج از کشور هم اجرایی شود.
کاکایی: پیش‌بینی من این است که سال آینده سال بسیار سختی از نظر اقتصادی داریم. به طور قطع واردات خودرو ادامه پیدا خواهد کرد و به طور قطع بازارها فرو خواهند ریخت؛ نه فقط بازار خودرو که همه بازارها. شک نکنید. از طرف دیگر، تورم ۴۰ درصدی هم داریم. پیش‌بینی ما دو نفر شبیه هم است، اما استدلال‌هایمان کاملا با یکدیگر فرق می‌کند. استدلال من این است که درآمد مردم به شدت از نیازشان عقب افتاده است. نگاه من به تولید است. تولید در سال جدید دچار مشکل می‌شود و وقتی تولید دچار مشکل شود، درآمد عامه مردم پایین‌تر خواهد آمد. وقتی هم درآمد پایین آمد، دیگر پولی نیست که خودرو بخرند. نمونه‌ی این اتفاق را در بازار لوازم خانگی ببنید. ما سال ۱۴۰۴ با توجه به بحران جدی در بخش تولید حتی خودروهای مونتاژی بالای یک یملیارد روی دست تولیدکننده خواهد ماند چون پول نیست.
۲۲۳۲۲۳