زهرا علی‌اکبری: اولین نوروز دولت چهاردهم در حالی آغاز شد که تیم اقتصادی حالا دو چهره‌ی شاخص خود را از دست داده است. هم وزیر امور اقتصادی و دارایی را و هم مشاور عالی پزشکیان، یعنی علی طیب‌نیا را.
همتی تا سال ۱۴۰۰ مدیری اقتصادی بود، انتخابات سیزدهمین ریاست جمهوری در سال ۱۴۰۰ اما برای همتی موقعیت ویژه‌ای را پدید آورد. او که تا پیش از این رییس کل بانک مرکزی بود، با استعفا از سمت خود در قامت یک کاندیدا در عرصه‌ی انتخابات حضور پیدا کرد تا ورود رسمی‌اش را به عرصه‌ی سیاست ایران اعلام کند.
شعار اصلی او در سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری بهبود معیشت مردم بود و می‌گفت «برای اقتصاد برنامه دارم و مطمئنم که قابل تحقق است». او که عضو حزب کارگزاران سازندگی است، برای فاصله گرفتن از وابستگی‌های حزبی و گروهی، خود را «صدای سوم» معرفی کرد که به گفته او «صدای بخش اعظم خاموش مردم است که به وضعیت موجود اعتراض دارند.»
هر چند از دیدگاه ناظران سیاسی، انتخابات سیزدهم درگیر رقابتی جدی نبود اما با این حال همتی تلاش کرد در قامت یک رقیب قدر در میدان اعلام حضور کند. آرای پایین او در سیزدمین دوره‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری اما وی را از وادی سیاست دلسرد نکرد و در تمام سال‌های حضور دولت سیزدهم در پاستور در قامت ارتشی یک نفره، سیاست‌های این دولت را به چالش کشید و در صفحات شخصی خود در فضای مجازی، انتقادات خود را به دولت مستقر اعلام کرد.
بیشتر بخوانید:
پیش بینی مهم از آینده واردات خودرو/ کاکایی: نگران بخش تولید هستم/ خسروانی: منتظر این اتفاق در بازار خودرو باشید
پشت پرده خداحافظی زودهنگام یک چهره اقتصادی از دولت/ مُهر سکوت طیب‌نیا می‌شکند؟
سال پرماجرا برای همتی
سال ۱۴۰۳ سالی پرماجرا برای عبدالناصر همتی بود. در چهاردهمین دوره‌ی انتخابات ریاست‌جمهوری همتی بر آن شد بار دیگر بخت خود را برای ورود به پاستور بیازماید. درها اما از همان اولین روزها به روی او بسته شد. ردصلاحیت همتی در چهاردهمین انتخابات ریاست‌جمهوری سبب شد وی ترجیح دهد در کنار پزشکیان بایستد.
او در اولین واکنشی که به ردصلاحیت خود نشان داد، اعلام کرد: «امروز به دلایل مشخصی اولویت اول و مهم کشور تعیین راهبرد درست توسعه و اصلاحات گسترده و عمیق اقتصادی» است، تاکید کرد: «امروز فرصت بیشتری برای آزمون و خطا نداریم. امیدوارم کسی رأی اعتماد مردم را کسب کند که برنامه مشخص و شفافی برای هدایت اقتصاد کشور داشته باشد و راهبرد توسعه مورد نظر خود را دقیق و شفاف بر مبنای یافته‌های علم اقتصاد برای آگاهی مردم ارائه کند.»
وی در هر دو مرحله‌ی انتخابات حمایت خود را از مسعود پزشکیان اعلام کرد. اوایل مرداد ماه بود که شایعاتی در خصوص حضور همتی در کابینه‌ی چهاردهم به گوش رسید و این شایعه خیلی زود رنگ واقعیت را به خود گرفت. همتی به عنوان وزیر امور اقتصادی و دارایی از سوی پزشکیان به مجلس معرفی شد و در مرحله‌ی اول توانست با ۱۹۲ رای از نمایندگان مجلس بر صندلی وزارت در وزارت امور اقتصادی و دارایی تکیه زند.
این البته آغاز دورانی سخت و پرتلاطم در زندگی سیاسی مردی بود که از خبرنگاری در صدا و سیما به مدیریت رسید و سالیانی طولانی در عرصه‌ی اقتصاد حضور داشت و می‌خواست بخت خود را در حوزه‌ی اقتصاد نیز بیازماید.
وقتی معادلات به هم ریخت
پیش‌بینی‌ها به حقیقت پیوست و ترامپ توانست بار دیگر در کاخ سفید حضور یابد.
حضور ترامپ در کاخ سفید البته معادلات را نه فقط برای ایران که برای بسیاری از کشورهای منطقه به هم ریخت. حالا تهدیدهای ترامپ انتظارات تورمی را در ایران افزایش داده بود و سیاست‌های ارزی همتی که با مخالفت برخی مقامات از جمله رییس کل بانک مرکزی مواجه بود، زمینه را برای رشد قیمت ارز مهیا کرد.
اقتصاد ایران در حال تجربه‌ی جهشی ارزی بود. حذف ارز نیمایی و رونمایی از ارز توافقی و اعلام همتی برای حذف رانت موجود در این حوزه، قیمت ارز در ایران را در شرایطی دستخوش افزایش کرد که سایه‌ی انتظارات تورمی نیز چشم‌انداز آتی را تیره کرده بود. بسیاری معتقدند سیاست ارزی اعلامی همتی سیاستی درست بود که در زمانی اشتباه به اجرا درآمد. در این فضا تهدید ترامپ در خصوص کاهش صادرات نفت ایران و پیشگیری از دور زدن تحریم‌ها فضای سیاسی و اقتصادی ایران را دستخوش تغییر کرد.
در این میان اما حاضران در جبهه‌ی پایداری سرگرم لایحه‌ی حجاب بودند اما دولت چهاردهم و شخص پزشکیان اجرای این قانون را در شرایط کنونی ایران به صلاح ندانستند. ناامیدی از ابلاغ قانون حجاب بالاخره مخالفان دولت چهاردهم را در مجلس به این نتیجه رساند که برای فشار به دولت باید از دری دیگر وارد شوند. این در را افزایش قیمت ارز به روی مخالفان دولت چهاردهم که با شعار وفاق تلاش کرده بود فضایی نسبی برای آشتی مهیا کند، باز کرده بود.
حتی دفاعیات همتی نیز موثر نیفتاد. وی درباره‌ی دلیل تغییر سیاست ارزی در جلسه‌ی استیضاح توضیح داد و گفت: بازار توافقی ابداعی من نیست، شما تشکیل مرکز مبادله ارز را تصویب کردید. در نیما اما خالی فروشی بود چرا که در واقع ارز ۴۰ هزار تومانی وجود نداشت. اختلاف نیما با بازار آزاد رانت هزار همتی را ایجاد کرده است.
وی گفت: در عین حال طبق آمار بانک مرکزی هنوز ۳۵ درصد ارز صادرکنندگان بر نگشته است چرا که به گفته خودشان با این نرخ‌ها توجیه ندارد. وی تاکید کرد: ارز ۹۰ هزار تومانی واقعی نیست و ناشی از انتظارات تورمی است، ارز کاهشی خواهد شد و این اختلاف نرخ ارز قابل قبول نخواهد بود.
رکورد سریع‌ترین استیضاح یک وزیر اقتصادی شکسته شد
دوازدهمین روز اسفندماه، روزی دیگر برای دولت چهاردهم بود. عبدالناصر همتی از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی استیضاح شد. آرایش مخالفان دولت چهاردهم و نزدیکان به جبهه‌ی پایداری در روز استیضاح نشان از آن داشت که مجلس برای تکمیل حلقه‌ی فشار و خداحافظی با همتی مصمم است.
دففاعیات همتی و پزشکیان نیز در این عزم خللی ایجاد نکرد. پزشکیان صراحتا اعلام کرد وقتی در جنگ هستیم، می‌خواهید وزارت امور اقتصادی و دارایی را متزلزل کنید؟ این سئوال البته جوابی مثبت با عملکرد نمایندگان دریافت کرد.
همتی در حالی با ۱۸۲ رای موافق استیضاح نمایندگان از وزارت امور اقتصادی و دارایی خارج شد که تنها شش ماه از حضور وی در وزارت امور اقتصادی و دارایی می‌گذشت. در روز استیضاح حتی خبرگزاری اصولگرای مهر تصاویری را منتشر کرد که از لابی نمایندگان جبهه پایداری در مجلس از جمله حمید رسایی نماینده تهران، قاسم روانبخش نماینده قم و نصرالله پژمانفر نماینده مشهد برای به نتیجه رسیدن استیضاح جکایت داشت. امیرحسین ثابتی و حسین صمیمامی نیز دو نماینده‌ی نزدیک به جلیلی بودند که نقش پررنگی در این استیضاح داشتند. استیضاح همتی البته یادآور استیضاح مسعود کرباسیان نیز بود. مردی که در فاصله یک سال، بعد از وقوع تنش ارزی و تهدید ترامپ در دور اول ریاست‌جمهوریاش استیضاح شد. نمایندگان مدافع استیضاح نیز افزایش قیمت ارز را چون اسم رمزی در تمام جلسه‌ی استیضاحح مورد استناد قرار دادند.
پیش از این در دولت محمود احمدی نژاد علی کردان، وزیر کشور تنها سه ماه پس از حضور در این سمت، در پی جنجال بر سر درک تحصیلی‌اش از سوی نمایندگان استیضاح شد و رای عدم اعتماد گرفت.
همتی رفت اما تنش فروکش نکرد
حالا هر چند یک ماه از خداحافظی وزیر امور اقتصادی و دارایی با این وزارتخانه می‌گذرد اما بحران ارزی فروکش نکرده است. دلار سطوح جدید قیمتی را ملاقات می‌کند و قیمت طلا و سکه نیز تحت تاثیر افزایش نرخ ارز ر شد بهای طلا در بازارهای جهانی رکودهای جدید می‌شکند. چشم‌انداز تورمی بهبود نیافته است و اقتصاد ایران خود را برای روزهای سخت‌تری آماده می‌کند. به نظر می‌رسد مهمترین کارویژه‌ی دولت چهاردهم در اولین روزهای کاری سال، وقتی رخوت تعطیلات نوروزی از تن ایران کنده می‌شود معرفی وزیر جدید امور اقتصادی و دارایی باشد. باید دید تسویه حساب جریان پایداری با مهمترین منتقد دولت سیزدهم و البته کابینه‌ی پزشکیان به اتمام رسیده یا برنامه‌ای تازه در راه است؟
۲۲۳۲۲۳