خون‌ریزی از واریس چرا ایجاد می‌شود و شیوه درمان آن چیست؟
واریس‌های معدی- مروی هنگامی تشکیل می‌شوند که شیب (گرادیان) فشار ورید باب از mmHg ۱۰ تجاوز کند، و خطر پارگی واریس و خون‌ریزی زمانی جدی می‌شود که شیب از mmHg ۱۲ بیشتر شود.
هر ساله در 30-10 درصد بیماران خون‌ریزی رخ می‌دهد، و هر نوبت خون‌ریزی واریس با مرگ و میر ۱۵٪ تا ۳۰٪ همراه است. خون‌ریزی اغلب از واریس‌های بزرگ مری منشأ می‌گیرد و زمانی رخ می‌دهد که کشش زیادی در دیواره رگ برقرار شده و سرانجام پاره شود.
در بین واریس‌های معده، واریس‌های فوندال بیشترین میزان خون‌ریزی را دارند و ممکن است حتی وقتی گرادیان فشاری باب کمتر از mmHg ۱۲ باشد، خون‌ریزی کنند. خون‌ریزی معمولاً موجب هماتز بدون درد، ملنا، و هماتوشزی شود که معمولاً موجب مشکلات همودینامیک می گردد. اختلال سنتز عوامل انعقادی در کبد (به دلیل اختلال کارکرد سلول کبدی) و ترومبوسیتوپنی (به دلیل هیپراسپلنیسم) هـم خون‌ریزی را تشدید می‌کنند.
تدابیر درمانی واریس‌های معدی- مروی عبارت است از درمان خون‌ریزی واریسی حاد، پیشگیری از خون‌ریزی مجدد (پیشگیری ثانویه)، و پیشگیری از اولین نوبت خون‌ریزی (پیشگیری اولیه) .
قدم اول برای درمان خون‌ریزی واریس، مداخلهٔ درمانی برای اصلاح وضعیت همودینامیک است که با کولوئیدهایی نظیر خون، و پلاسمای تازهٔ منجمد انجام می‌شود، در صورت نیاز باید حمایت تنفسی و باز کردن راه هوایی انجام گیرد. دارو درمانی همراه با درمان اندوسکوپیک، نسبت به هر یک از این درمان‌ها به تنهایی ارجح است؛ به خصوص اگر دارو درمانی بلافاصله شروع شود. هم‌چنین، آنتی‌بیوتیک‌های وریدی باید به طور پیش‌گیرانه و در ابتدای درمان شروع شوند زیرا خطر عفونت، خون‌ریزی مجدد و مرگ را کم می‌کنند.
درمان دارویی فعلی، شامل سوماتوستاتین یا آنالوگ‌های صناعی آن (مثل اوکتروئید، واروپپتید waropeptide) می‌شود.
بهترین شیوه تجویز این داروها، پیش از اندوسکوپی است. درمان اندوسکوپی شامل بستن نوار (band ligation) و/ یا اسکلروتراپی است.
مطالعات آینده‌نگر نشان داده‌اند که بستن نوار انتخاب بهتری است زیرا میزان بروز عوارض آن کمتر است. در بیماران با خون‌ریزی از واریس‌های معده، تخریب واریس‌ها از طریق اندوسکوپی و استفاده از چسب سیانواکریلات، بهتر از بستن با نوار است. (اگرچه این درمان در ایالات متحده تایید نشده است).
تامپوناد به کمک بالون (لولهٔ Sengstaken-Blakemore لوله مینه‌سوتا، لوله لینتون) یکی از اقدامات موقت و مؤثر برای بیمارانی است که به درمان آندوسکوپیک پاسخ نداده‌اند.
در این افراد ممکن است لازم شود که توسط یکی از روش‌های جراحی یا کارگذاری شنت پورتوسیستمیک داخل کبدی از طریق ورید ژوگولار (TIPS)، فشار ورید باب کاهش داده شود. پس از کنترل خون‌ریزی حاد اولیه، پیشگیری ثانویه برای جلوگیری از عود خون‌ریزی با دو روش انجام می‌شود: تجویز بتابلوکرهای غیرانتخابی و (پروپرانولول و نادول) و انسداد واریس‌ها با چندین نوبت بستن مجدد نوار با این حال، شرایط بیمار ممکن است به گونه‌ای باشد که نتوان از بتابلوکرهای غیر اختصاصی استفاده نمود. هیچ‌گونه توصیهٔ رسمی در مورد دفعات و مدت پیگیری از طریق اندوسکوپی وجود ندارد. با این حال، معمولاً پس از بستن واریس‌ها، اندوسکوپی در بازه‌های زمانی یک تا شش ماهه انجام می‌شود. توصیه می‌شود با غربالگری اندوسکوپیک، بیمارانی که در معرض خطر خون‌ریزی واریسی هستند (یعنی آنها که واریس‌های بزرگ دارند) شناسایی شوند، تا بتوان پیشگیری دارویی اولیه برای آنها انجام داد. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که علایم بالینی ممکن است برای پیشگیری بیمارانی که احتمالاً واریس‌های بزرگ دارند مفید باشند (یعنی ترومبوسیتوپنی، آسیت، تلانژکتازی). مطالعات متعددی، حاکی از این هستند که بعضی از تظاهرات بالینی (مانند ترومبوسیتوپنی، آسیت، تلانژکتازی) ممکن است در پیش‌بینی این که احتمال تشکیل واریس‌های بزرگ در کدام یک از بیماران بیشتر است، کمک کنند.
با این حال، با توجه به ارزش پیشگویی کنندگی کم این خصوصیات، در تمام موارد جدید سیروز، باید غربالگری اندوسکوپیک انجام شود. مطالعاتی در مورد آندوسکوپی کپسولی به عنوان روشی با خاصیت تهاجمی کمتر نسبت به اندوسکوپی فوقانی انجام شده است ولی در حال حاضر حساسیت کمتری در تشخیص واریس‌ها دارد. پیشگیری اولیه باید در تمام بیماران دارای واریس‌های بزرگ و نیز مبتلایان به بیماری کبدی پیشرفته (Child گروه B و C) که واریس‌های کوچکی دارند انجام شود. مسدود کننده‌های غیر اختصاصی داروهای انتخابی برای پیشگیری اولیه هستند زیرا جریان خون باب را کم می‌کنند. بهترین روش در بیماران دارای منبع مصرف این داروها و یا آنهایی که نمی‌توانند مسدود کننده‌های را تحمل کنند، مسدود کردن واریس‌ها از طریق بستن دور نوار دور آنها با اندوسکوپ است.
منبع : یک پزشک